Weksel… no właśnie. Co pierwsze przychodzi na myśl osobie słyszącej słowo weksel? Coś do podpisania? Jakiś dokument? Wiele osób przypomina sobie jeszcze stosunkowo wąskie, prostokątne wzorzyste blankiety, które kiedyś stanowiły blankiet wekslowy – obecnie zresztą już nieobowiązujące.
O wekslach warto jednak wiedzieć zdecydowanie więcej, tym bardziej że większość z nas – przedsiębiorcy częściej, osoby nieprowadzące działalności gospodarczej rzadziej – z wekslami co najmniej kilka razy w życiu mają do czynienia.
W największym skrócie weksle stanowią papiery wartościowe, na mocy których posiadacz weksla może domagać się od dłużnika zapłaty kwoty w wekslu określonym. W razie zaś niewywiązania się przez dłużnika z obowiązku zapłaty przedmiotowej kwoty możliwe jest stosunkowo szybkie jej dochodzenie.
Powyższe cechy sprawiają, że weksle są doskonałym narzędziem, służącym zabezpieczeniu określonego rodzaju roszczeń. Często, w obrocie profesjonalnym, stanowią również zabezpieczenie wykonania określonych umów.
W zasadzie na tym możliwość prostego przedstawienia instytucji weksla się kończy. Zarówno sam dokument jak i procedura prowadząca do skutecznego wypełnienia, ewentualnego przeniesienia uprawnień z weksla, czy wreszcie przedstawiania go do zapłaty – czyli żądania spełnienia świadczenia pieniężnego, jest bowiem ściśle sformalizowana. Przy tym ustawa prawo wekslowe posługuje się niezrozumiałymi dla przeciętnego człowieka pojęciami, takimi jak trasat, awal, awalista, indos itp. co czyni, że instytucja weksla wydaje się jeszcze bardziej tajemnicza.
Co ciekawe, ustawą normującą kwestię weksli – wymogów, jakie dokument taki powinien spełniać, czy całej procedury związanej obrotem wekslowym jest … ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe. Pisana pięknym przedwojennym językiem, w niewielkim zakresie od czasu swojego ogłoszenia zmieniana, a przez to… naprawdę bardzo dobra. Zarazem jednak, wymagająca specjalistycznej wiedzy prawniczej, jaką zapewnić może posiadający wiedzę z zakresu prawa wekslowego adwokat. Niech za przykład owego języka służy chociażby art. 10 ustawy prawo wekslowe, zgodnie z którym (pisownia zgodna z ustawą) „Jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa”. Za przykład złożoności problematyki natomiast art. 20 ustawy prawo wekslowe (pisownia również zgodna z ustawą): „Indos po terminie płatności ma te same skutki, co indos przed tym terminem. Indos jednak po proteście z powodu niezapłacenia lub po upływie terminu, ustanowionego dla protestu, ma tylko skutki zwykłego przelewu. Aż do dowodu przeciwnego indos bez daty uważa się za dokonany przed upływem terminu, ustanowionego dla protestu”.
Pomimo to, a może raczej dzięki temu, weksel stanowi świetne zabezpieczenie naszych roszczeń, a opowiadana wśród prawników od pokoleń legenda głosi, że kiedyś, w pewnym sądzie (każde ze znanych mi większych miast posiadających sądy przypisuje sobie wystąpienie tego rodzaju przypadku) dłużnik wekslowy przeglądający akta w sądzie, gdzie oryginał owego dokumentu się znajdował, wyrwał go z akt i zjadł.
Czy faktycznie była to prawda, zapewne obecnie nie da się już ustalić, jednak opowieść ta wskazuje na siłę weksla. Konieczne jest jego fizyczne zniszczenie, aby uwolnić się od odpowiedzialności związanej z wystawieniem weksla lub jego poręczeniem. W przeciwnym razie, co do zasady, nasza odpowiedzialność jest nieunikniona. Jedynie fakt, że roszczenia z weksla przeciwko dłużnikowi głównemu (w przypadku weksla własnego jest to wystawca i jego poręczyciel) przedawniają się z upływem 3 lat od daty płatności, przy czym roszczenie z weksla własnego przeciwko wystawcy oraz poręczycielom przedawnia się z upływem lat 3, także wtedy, gdy weksel jako niezupełny został wręczony dla zabezpieczenia określonego roszczenia, sprawia, że o ile w czasie biegu terminu przedawnienia, nie uda się uzyskać wierzycielowi – posiadaczowi weksla – stosownego tytułu egzekucyjnego, możliwe jest uwolnienie się od odpowiedzialności związanej z podpisaniem weksla. Na marginesie zaznaczyć jednak należy, że bieg terminu przedawnienia ulega przerwaniu na zasadach ogólnych tj. wynikających z Kodeksu cywilnego, zatem przerywa się m.in. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw, lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia bądź zaspokojenia, lub zabezpieczenia roszczenia.
Z drugiej strony, zawiłość i ścisłe sformalizowanie procedury wekslowej sprawia jednak, że niezwykle łatwo popełnić można błąd – zwykle z pozoru niewielki – skutkujący tym, że nie będziemy mogli skutecznie dochodzić naszych roszczeń, z weksla wynikających.
Czy zatem z weksli warto korzystać? Zdecydowanie tak. Zachęcam wręcz do korzystania z zabezpieczania roszczeń wekslem, bowiem ów niepozorny papier wartościowy, stanowi obecnie jedno z najlepszych bez kosztowych form zabezpieczenia roszczeń. Jedynym warunkiem pozostaje dogłębna wiedza w zakresie prawa wekslowego, lub powierzenie spraw kancelarii adwokackiej, posiadającej wiedzę z zakresu przedmiotowej dziedziny prawa.
Adw. Karol Piotrowski
