Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego posiadają uprawnienie do tego, aby pozbawić właściciela nieruchomości prawa własności – względnie użytkowania wieczystego. Tego rodzaju mechanizm prawny nosi nazwę wywłaszczenia, a jego zasady uregulowane zostały w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami – podobnie zresztą, jak zasady scalania i podziału nieruchomości.
Aby w ogóle organ mógł rozpocząć procedurę dotycząca wywłaszczenia, nasza nieruchomość musi jednak zostać przeznaczona pod inwestycję celu publicznego. Dopiero ta decyzja, otwiera drogę do pozbawienia właściciela własności.
Zasadą pozostaje, że w pierwszej kolejności organ dąży do ugodowego przekazania tego rodzaju nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa lub organu samorządu terytorialnego, proponując ustalone w toku negocjacji prowadzonych z dotychczasowym właścicielem wynagrodzenie za nieruchomość. Dopiero jeżeli strony nie dojdą do porozumienia, wszczynana jest procedura zmierzająca do przymusowego „zabrania” nieruchomości – która ostatecznie, po przeprowadzenia postępowania administracyjnego, kończy się wydaniem decyzji o wywłaszczeniu. Dopiero moment, z którym decyzja taka staje się ostateczna, umożliwia przejęcie nieruchomości.
Co jednak ważne, jeżeli przemawiają za tym ważne powody w tym bezpieczeństwo lub grożąca niepowetowana stratą związaną z niemożnością realizacji inwestycji celu publicznego , Skarb Państwa lub organ samorządu terytorialnego mogą niezwłocznie po wydaniu decyzji przejąć nieruchomość, co nie wyłącza uprawnień stron postępowania do dalszego toku postępowania administracyjnego czy później sądowoadministracyjnego.
Każda decyzja wywłaszczeniowa przyznawać natomiast musi dotychczasowemu właścicielowi odszkodowanie za wywłaszczaną nieruchomość, którego wysokość określana jest w toku postępowania, wedle zasad wynikających z ustawy o gospodarce nieruchomościami. Ustawa poza samym trybem wywłaszczenia, określa bowiem również zasady wyceny nieruchomości.
Pamiętać jednak przy tym należy, że dotychczasowy właściciel nieruchomości, będący stroną postępowania – które toczy się w oparciu przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego – posiada cały, należny stronie postępowania administracyjnego, wachlarz narzędzi prawnych do dowodzenia swoich racji, w tym do negowania zbyt niskiej – jego zdaniem – wyceny nieruchomości. Warto zatem również w toku tego postępowania, skorzystać z pomocy fachowego pełnomocnika, który w należyty i skuteczny sposób będzie reprezentował interesy strony postępowania. Doświadczenie wskazuje bowiem, że strony wielokrotnie nie zdają sobie nawet sprawy z przysługujących im uprawnień i możliwości dowodzenia swoich racji, mylnie wychodząc z założenia, że mogą być reprezentowane przez adwokata tylko przed sądem, w zupełności zaniedbując toczące się z ich udziałem postępowania administracyjne.
Adwokat Lublin
Karol Piotrowski
