Być może wiele osób będzie zaskoczonych, ale zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego, organ administracji powinien w toku prowadzonego postępowania administracyjnego przekonać strony do zasadności swojego działania i podjętych przez organ rozstrzygnięć. Brzmi niewiarygodnie? W końcu nie każdy zadowolony jest z wyników toczącego się postępowania administracyjnego, a jeszcze, żeby czuł się przekonamy do racji organu? A jednak. Przekonanie strony do racji organu wpisane jest w zasady, jakim kierować się powinien każdy organ administracji. Powyższe wynika z jednej z zasad ogólnych postępowania administracyjnego, jaką jest tzw. „zasada przekonywania” ( art. 11 k.p.a)
Organy administracji publicznej powinny bowiem wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Zasada przekonywania wiąże się natomiast z zasadą prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej (art. 8).
W literaturze wskazuje się, że organ przekonywać może, czy wręcz powinien na wiele różnych sposobów. Zwraca się uwagę, że może to polegać na wskazaniu, że „dobrowolne wykonanie obowiązku leży w interesie zobowiązanego, ponieważ odniesie on bezpośrednie korzyści z tego powodu. Można także przekonywać, że wprawdzie wykonanie obowiązku nie przyniesie zobowiązanemu bezpośrednich i wymiernych korzyści, ale mimo to zobowiązany powinien wykonać obowiązek, bo przyniesie to korzyści całemu społeczeństwu, a pośrednio także zobowiązanemu. Można także twierdzić, że obowiązek został nałożony zgodnie z wszelkimi zasadami, jest ze wszech miar słuszny i celowy, dlatego nie można go kwestionować itd.”. ( P. M. Przybysz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Lex/el 2019)
W praktyce jednak zasada ta przede wszystkim odnosi się do kwestii zaniechania przez organ w uzasadnieniu decyzji wyczerpującego odniesienia się do podnoszonych przez strony w toku postępowania administracyjnego okoliczności, które strona uznaje za istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Jak na przykład wskazał Naczelny Sąd Administracyjny, nieustosunkowanie się przez organ administracji do twierdzeń strony uznanych przez nią za istotne dla sposobu załatwienia sprawy stanowi naruszenie zasady przekonywania (zob. wyrok NSA z 6 sierpnia 1984 r., II SA 742/84, ONSA 1984, nr 2, poz. 67). Podobnie, zasada przekonywania nie zostanie zrealizowana, gdy organ pominie milczeniem niektóre twierdzenia lub nie odniesie się do faktów istotnych dla danej sprawy. Wszelkie okoliczności i zarzuty strony, a zwłaszcza te, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, muszą być bowiem rzetelnie omówione i wnikliwie przeanalizowane przez organ rozpatrujący sprawę. ( Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 5 czerwca 2019 r. , sygn. akt: III SA/Łd 1015/18 ).
Czy jednak są granice przekonywania w toku postępowania administracyjnego? Oczywiście. Ani zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa, ani zasada przekonywania nie wymagają od organów skutecznego przekonania strony o tym, że adresowana do niej decyzja jest słuszna i zgodna z prawem (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 22 maja 2018 r., syg. Akt: II SA/Łd 280/18, LEX nr 2503789). Chodzi więc przede wszystkim o uczynienie przez organ wszystkiego, aby strona mogła czuć się przekonaną, natomiast nie sposób obciążać organu obowiązkiem doprowadzenia strony do pełnej akceptacji dokonanego przez organ rozstrzygnięcia.
Pomimo to, powyższa zasada nie może być ignorowana. Wraz z innymi ogólnymi zasadami postępowania administracyjnego wyznacza ona bowiem standardy postępowania administracyjnego, tworząc jego ramy, które bezwzględnie muszą być przez każdy organ administracji przestrzegane. Stanowią one bowiem w istocie jedyną gwarancję poszanowania przez Państwo, działające przez organ administracji, praw strony postępowania administracyjnego Przy tym, o czym niejednokrotnie organy zdają się zapominać, zasady te odnoszą się nie tylko do sfery wydawania decyzji administracyjnych, lecz do wszelkich wypadków, w których organy administrujące rozstrzygają o jakichkolwiek sprawach obywateli.
Adw. Karol Piotrowski
Kancelaria Adwokacka Lublin – Adwokaci Piotrowscy s.c.
