Zasadą jest, że osoby prawne działają przez swoje organy. Co jednak, jeżeli z różnych powodów, osoba prawna nie posiada organu przez który mogłaby działać lub też organ ten pozbawiony jest możliwości prawidłowego działania? Sytuacja taka nie oznacza braku możliwości działania i pozostawania w stanie swoistej bierności w stosunkach prawnych. Nie mniej priorytetem w tego rodzaju sytuacjach pozostaje doprowadzenie do stanu, w którym osoba prawna będzie posiadała organ władny do skutecznego działania. W tym celu, konieczne staje się powołanie kuratora.
Zgodnie z kodeksem cywilnym, jeżeli osoba prawna nie może być reprezentowana lub prowadzić swoich spraw ze względu na brak organu albo brak w składzie organu uprawnionego do jej reprezentowania, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator podlega przy tym nadzorowi sądu, który go ustanowił.
Kurator powołany przez sąd posiada określone przepisami prawa uprawnienia i zadania. Do czasu powołania albo uzupełnienia składu organu, osoby prawnej, albo ustanowienia likwidatora – brak możliwości prawidłowego ustanowienia organu skutkować będzie bowiem musiał likwidacją osoby prawnej – kurator reprezentuje osobę prawną oraz prowadzi jej sprawy w granicach określonych w zaświadczeniu sądu.
Kurator przy tym niezwłocznie podejmuje czynności zmierzające do powołania albo uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania, a w razie potrzeby do jej likwidacji. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 2 czerwca 2015 r.sygn. Akt: I ACa 1549/14 jeżeli okaże się, że niemożliwe jest przywrócenie osobie prawnej możliwości działania przez organy, kurator powinien podjąć działania nakierowane na likwidację osoby prawnej. Chodzi tu o ogół czynności nieodzownych do likwidacji osoby prawnej, czyli do jej wyeliminowania z obrotu prawnego w drodze odpowiedniego postępowania, ze względu na niemożność wyłonienia organów potrzebnych do działania. Jeżeli jednym z celów kurateli ustanowionej na podstawie art. 42 k.c. jest likwidacja osoby prawnej w razie niemożności wyłonienia organów potrzebnych do działania, to urzeczywistnienie tego celu zakłada uprawnienie kuratora do podjęcia czynności niezbędnych z punktu widzenia tego celu.
Kurator nie jest – co oczywiste – w pełni swobodny w podejmowaniu decyzji. Pod rygorem nieważności kurator jest obowiązany bowiem, uzyskać zezwolenie sądu na:
1) nabycie i zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz na dokonanie czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do czasowego korzystania;
2) nabycie i zbycie oraz obciążanie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości.
Stan braku organu uprawnionego do reprezentacji osoby prawnej nie może być długotrwały. Stąd też, w myśl przepisów prawa, kuratora ustanawiany jest na okres nieprzekraczający roku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach można przedłużać ustanowienie kuratora na czas oznaczony, jeżeli czynności kuratora, nie mogły zostać zakończone przed upływem okresu, na który został ustanowiony.
Jeżeli czynności podjęte przez kuratora nie doprowadziły do powołania lub uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania albo jej likwidacji, występuje on niezwłocznie z wnioskiem do sądu rejestrowego o rozwiązanie osoby prawnej.
Adwokat Karol Piotrowski
Adwokaci Piotrowscy Lublin
