Od jakiegoś czasu można zaobserwować, że Ustawodawca, a nader wszystko Ministerstwo Sprawiedliwości stara się przekonać wszystkich zainteresowanych, że najlepszą metodą rozwiązywania wszelkiego rodzaju powstałych między stronami sporów jest mediacja,prowadząca do zawarcia ugody. Praktyka wielokrotnie nie może jednak podzielić optymizmu, co do skuteczności tego rodzaju metody rozwiązywania wszelkiego rodzaju sporów, bowiem to co dobre jest w sprawach rodzinnych, nie zawsze nadawać się będzie do spraw karnych, a już na pewno nie do gospodarczych, czy administracyjnych. Nadto samo nakłanianie do godzenia się stron, zwykle dokonywane przez osoby o wykształceniu psychologicznym, nigdy nie zastąpi merytorycznego rozstrzygnięcia sporu, poddanego dokonywanej przez Sąd ocenie prawnej. Nawet w razie porozumienia się stron, nie zapewnia też trwałości załatwienia spornej sprawy. Pomimo to, moda na promowanie mediacji trwa, starając się udowodnić, że ugodowe rozstrzyganie sporów to coś korzystnego, czy wręcz modnego, a przede wszystkim nowego.
Nie wdając się w dyskusję na temat skuteczności mediacji zaznaczyć jednak należy, że możliwość ugodowego rozstrzygania sporów to absolutnie nic nowego. Ustawodawstwo od dawien dawna przewidywało możliwość ugodowego załatwiania sporów o charakterze cywilnym. Na marginesie wskazać zresztą można, że możliwość ta przewidziana została również w ustawodawstwie karnym.
Wracając jednak do spraw o charakterze cywilnym, Kodeks postępowania cywilnego stanowi, że sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Co ważne, w razie woli zawarcia przez strony ugody, sąd bada jedynie czy treść ugody nie pozostaje sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo czy nie zmierza do obejścia prawa. W razie stwierdzenia jednej ze wskazanych okoliczności sąd uzna ugodę za niedopuszczalnym. Poza wskazanymi przypadkami, każdego rodzaju ugoda jaką strony postanowią zawrzeć jest zatwierdzana przez sąd.
Postępowaniem służącym zawarciu ugody przed wniesieniem pozwu jest tzw. postępowanie pojednawcze, służące zawezwaniu strony przeciwnej do próby ugodowej. Pamiętać należy, że o zawezwanie do próby ugodowej – bez względu na właściwość rzeczową – można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W samym wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę – opisać ją. Sąd nie dokonuje jednak w tym trybie oceny stanowiska stron, nie wymaga żadnego rodzaju dowodów, a baczy jedynie aby potencjalna ugoda była dopuszczalna.
Z posiedzenia sporządza się protokół, a jeżeli doszło do ugody jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza w odrębnym dokumencie stanowiącym część protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole. Zawezwanie do próby ugodowej wiąże się z koniecznością pokrycia przez stronę wzywającą do zawarcia ugody kosztów sądowych – przy wartości przedmiotu ugody do 10 000 zł – 40 zł, powyżej tej wartości już 300 zł . Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową. Warto wiedzieć również, że jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Ugoda zawarta przed sądem stanowi tytuł egzekucyjny i w tym zakresie równoważna jest wyrokowi . Samo zawezwanie do próby ugodowej, niezależnie od tego czy w jego toku dojdzie do zawarcia ugody, czy też nie, ma jeszcze jedną właściwość. Przerywa ono bieg terminu przedawnienia, który po zawezwaniu zaczyna biec od nowa. Ponadto, w razie zawarcia ugody wyłączona jest możliwość wszczęcia sprawy sądowej dotyczącej tego samego. Ugoda sądowa jest bowiem czynnością procesową uprawnionych do tego podmiotów procesowych, dokonaną w formie przewidzianej w prawie procesowym, które wiąże z tą czynnością zamierzony przez te podmioty skutek w postaci wyłączenia dalszego postępowania sądowego co do istoty sprawy. Równocześnie, zawarte w treści ugody porozumienie co do istniejącego między stronami stosunku prawnego ma charakter zgodnego oświadczenia woli, a więc czynności prawnej zmierzającej do wywołania skutków w dziedzinie prawa materialnego. Zawarcie ugody przed sądem w toku procesu oznacza w świetle przepisów k.p.c. dorozumianą wolę odstąpienia od zgłoszonego w pozwie żądania udzielenia ochrony prawnej, ponieważ celem ugody sądowej jest niedopuszczenie do dalszego postępowania sądowego, a tym samym wyłączenie rozstrzygnięcia merytorycznego przez sąd. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 listopada 2013 r., sygn. akt: III APa 25/13).
Zawezwanie do próby ugodowej stanowi zatem warte zapamiętania narzędzie, służące rozwiązaniu sporu jeszcze przed wniesieniem pozwu lub też osiągnięciu określonego skutku w zakresie prawa materialnego. W odróżnieniu od postępowań mediacyjnych może też służyć trwałemu rozwiązaniu sporu.
Adw. Karol Piotrowski
