W pewnych sytuacjach wskazane jest, aby jeszcze przed ostatecznym rozstrzygnięciem sprawy przez sąd, strona postępowania mogła skorzystać z ochrony prawnej o tymczasowym (prowizorycznym) charakterze. Ochrona ta wymagana jest, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
Udzielenia zabezpieczenia – bo o nim mowa – można żądać w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny . Udzielenia zabezpieczenia może przy tym żądać każda strona lub uczestnik postępowania – nie tylko powód czy wnioskodawca . Warunkiem jest uprawdopodobnienie roszczenia oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje natomiast wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Jak widać, sprowadza się zatem do wskazanych na początku powodów, w których udzielenie zabezpieczenia jest pożądane. Najczęściej interes określa się bowiem, jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego odpowiedniej treści. W związku z tym, że celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej”, zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku, z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. ( Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 12 czerwca 2013 r., sygn. akt: I ACz 971/13). Głównym celem postępowania zabezpieczającego jest zatem zapewnienie wykonania mającego zapaść przyszłego orzeczenia sądowego poprzez udzielenie uprawnionym tymczasowej ochrony prawnej. Z uwagi na powyższe, niezbędnym jest, aby sposób sądowego zabezpieczenia roszczenia pozostawał w związku z przyszłą realizacją roszczenia w tym sensie, że ma zapewnić zaspokojenie dochodzonego roszczenia.
Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Trzeba bowiem pamiętać, że zabezpieczenie nie jest jeszcze rozstrzygnięciem merytorycznym sprawy. Samo udzielenie zabezpieczenia nie przesądza również w żadnej mierze o dalszym losie postępowania i ostatecznie – rozstrzygnięciu sądu.
Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu – także z urzędu.
Co ważne, zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Oznacza to w istocie, że zabezpieczenie roszczenia zgłoszonego w sprawie, w której zabezpieczenie nastąpiło, nie może prowadzić do zaspokojenia tego właśnie roszczenia osoby uprawnionej. Z drugiej strony warto pamiętać, że zasada ta nie zawsze znajdzie zastosowanie w roszczeniach o charakterze nie pieniężnym, jak np. sprawy związane z ochroną dóbr osobistych.
Adw. Karol Piotrowski
