Zachowek to instytucja, która wielu osobom wydaje się w pewnym zakresie tajemnicza. Tym czasem zachowek, to nic innego, jak instytucja prawna zapewniająca ochronę praw najbliższej rodziny zmarłego. Ochrona tego rodzaju, co warto podkreślić, należy do podstawowych założeń prawa spadkowego.
W polskim systemie prawa instytucja zachowku ukształtowana została na zasadzie roszczenia, przysługującego określonej grupie osób, w razie spełnienia się wskazanych w Kodeksie przesłanek. O co zatem chodzi?
W sytuacji gdy osoby, które wedle normalnych, ustawowych zasad dziedziczenia powołane zostały by do spadkobrania, jednak nie dziedziczą, wskutek dokonanego przez spadkodawcę rozporządzenia testamentowanego, posiadają uprawnienie ( i wynikające z uprawnienia roszczenie) do dochodzenia części z należnego im wedle ogólnych zasad dziedziczenia spadku.
Nie wszyscy uprawnieni do dziedziczenia, a nie dziedziczący, objęci są jednak tą możliwością. Zgodnie z Kodeksem cywilnym zachowek przysługuje bowiem zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Kodeks określa również wysokość należnego zachowku. Mianowicie, jeżeli uprawniony do dochodzenia zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – zachowek wynosić będzie dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.
Roszczenie o zachowek będzie wyłączone, jeżeli uprawniony otrzymał należny mu zachowek bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź też w postaci zapisu.
Samo roszczenie o zachowek przysługuje przeciwko spadkobiercy zatem osobie, która dziedziczyła w miejsce osoby do zachowku uprawnionej. Jest to wierzytelność dziedziczna (k.c.) i zbywalna.
Sam proces związany z ustalenie udziału spadkowego będącego podstawą do obliczenia zachowku, jak również obliczenie jego wysokości jest stosunkową skomplikowaną operacją, w ramach której konieczne jest uwzględnienie – wedle ściśle określonych w Kodeksie zasad – także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, zapisów zwykłych i poleceń, darowizn oraz zapisów windykacyjnych dokonanych przez spadkodawcę. Warto w tym zakresie skorzystać zatem z pomocy adwokata, który będzie skutecznie reprezentował nasze interesy w toku sprawy związanej z uzyskaniem zachowku w należnej nam wysokości.
