Stwierdzenie przez Sąd orzekający w sprawie karnej winy oskarżonego, nie zawsze musi prowadzić do wymierzenia mu kary lub wykonania wymierzonej. Przepisy Kodeksu karnego przewidują bowiem instytucje prawne związane z tzw. poddaniem sprawcy próbie.
Mianowicie sprawca, który został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu zabronionego – jeżeli pozwalają na to jego właściwości i warunki osobiste , okoliczności popełnienia czynu i jego rodzaj, stopień jego społecznej szkodliwości, kara jaka za czyn grozi i wiele innych – poddany może zostać specyficznemu rodzajowi próby. Sąd zamiast orzekać karę lub zarządzać jej wykonanie, wyznacza określony ustawą czas, podczas którego sprawca musi przestrzegać porządku prawnego, przede wszystkim zaś, nie popełnić kolejnego przestępstwa umyślnego. Jeżeli okres ten upłynie bez wchodzenia sprawcy w konflikt z prawem, po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby skazanie ulega zatarciu. Oznacza to, że w sensie prawnym, traktowane jest jakby nigdy nie miało miejsca.
Klasyczną instytucją prawną związana z poddaniem sprawcy próbie jest warunkowe zawieszenie wykonania kary.
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
Inną możliwością skorzystania z dobrodziejstwa instytucji poddania sprawcy próbie jest warunkowe umorzenie postępowania, gdzie kara w ogóle nie jest wymierzana.
Zgodnie z Kodeksem karnym sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Pamiętać jednak należy, że fakt nie wymierzenia kary – w przypadku warunkowego zawieszenia postępowania, czy jej nie wykonanie – w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary, nie oznacza, że sprawca nie poniesie żadnych konsekwencji swojego czynu.
Stosując wyżej wymienione środki sąd może bowiem nałożyć na sprawcę czynu zabronionego grzywnę, oddać go pod dozór kuratora, instytucji, organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym czy osoby godnej zaufania.
Ponadto, zawieszają wykonanie kary ma obowiązek nałożyć na sprawcę co najmniej jeden z ciężarów wskazanych w art. 72 § 2 Kodeksu karnego, do których należy obowiązek:
1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się terapii uzależnień,
6a) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
6b) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
8) innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
Zawieszając wykonanie środka karnego, sąd może jednak odstąpić od nakładania wyżej wskazanych obowiązków.
W tych przypadkach, gdy brakuje szans na uniewinnienie, warto zatem – poprzez wprawnie działającego obrońcę – postarać się o orzeczenie jednego ze wskazanych środków. Przy czym nawet wydany już przez sąd pierwszej instancji wyrok skazujący nie przekreśla szans na skorzystanie z instytucji poddania sprawcy próbie. Konieczne jest jednak złożenie apelacji, która uwypukli, tam gdzie to możliwe, argumenty prawne przemawiające za zastosowanie względem skazanego ( na tym etapie jeszcze nieprawomocnie) jednej ze wskazanych możliwości. Nie trzeba chyba jednak nikogo przekonywać, że najlepiej zadbać o to, aby to już Sąd pierwszej instancji dostrzegł wszystkie z okoliczności faktycznych i prawnych przemawiających za zastosowaniem względem sprawcy czynu zabronionego instytucji poddania go próbie.
Adw. Karol Piotrowski
https://adwokacipiotrowscy.pl/
