Wydanie wyroku skazującego, wymierzającego określonego rodzaju karę w sprawie karnej, a następnie jego uprawomocnienie się wiąże się z umieszczeniem informacji o tym m.in. w Krajowym Rejestrze Karnym (KRK). Wydawane z KRK zaświadczenia zawierają zaś od tego momentu informację, że dana osoba figuruje w rejestrze. Mówiąc potocznie, jest karana (skazana). Powyższe z pewnością nie ułatwia załatwiania wielu ze spraw, w tym chociażby znalezienia pracy.
Na czym polega zatarcie skazania?
Warto jednak pamiętać, że wpis w KRK, co do zasady, nie jest dokonywany raz na zawsze. Skazanie ulega bowiem tzw. zatarciu. Z chwilą zatarcia skazania uważa się je zaś za niebyłe. Wpis o skazaniu usuwa się natomiast z rejestru skazanych.
Za niebyłe uważa się przy tym nie tylko skazanie, lecz także samo popełnienie przestępstwa, co wprowadza fikcję prawną, że do popełnienia przestępstwa w ogóle nie doszło. Nie oznacza to oczywiście, że samo zdarzenie w sensie historycznym nie zaistniało (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2017 r. SNO 26/17). Powyższe sprawia jednak, że w sensie prawnym, daną osobę uznać należy za taką, która nie popełniła przestępstwa. Jak zwrócił uwagę Sąd Najwyższy, w aspekcie pozytywnym od chwili zatarcia skazania prawdziwe – z punktu widzenia porządku prawnego – jest zatem stwierdzenie, że danego przestępstwa nie popełniono (Wyrok z dnia 19 stycznia 2016 r., sygn. akt: VKK 372/15).
Wyjątek od zasady, że skazanie ulega zatarciu, jest jeden. Nie podlega mianowicie zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15.
Kiedy następuje zatarcie skazania?
Kodeks karny precyzyjnie określa przy tym przesłankę zatarcia skazania, jaką jest upływ czasu. Do zatarcia skazania konieczny zaś jest różny upływ czasu w zależności od rodzaju wymierzonej kary. Tak też, w razie skazania na karę pozbawienia wolności lub karę 25 lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Warto jednak w tym przypadku pamiętać, że sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.
W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie odstąpienia od wymierzenia kary, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.
Ogólną zasadą pozostaje natomiast, że jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Zatarcie skazania w przypadku wyroku w zawieszeniu
Podobnie sytuacja wygląda w razie wymierzenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W przypadku tym skazanie ulega bowiem zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Ogólne zasady dotyczące zatarcia skazania mają natomiast zastosowanie w przypadku zamiany kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę.
Samo zatarcie skazania ma miejsce z mocy prawa i nie jest konieczna w tym zakresie jakakolwiek aktywność skazanego – za wyjątkiem ewentualnego wniosku o wcześniejsze zatarcie skazania na karę pozbawienia wolności.
Adwokat Karol Piotrowski
Kancelaria Adwokacka Lublin – Adwokaci Piotrowscy
