Niby wydaje się to oczywiste, a jednak w praktyce potrafi sprawiać problemy. Kto jest stroną postępowania administracyjnego?
Zgodnie z przepisem art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego, stroną postępowania administracyjnego jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Co to w praktyce oznacza?
Wyznacznikiem istnienia legitymacji procesowej jest interes prawny lub obowiązek, które to pojęcia nie zostały zdefiniowane przez ustawodawcę. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu, interes prawny odnosi się do etapu konkretyzacji normy prawnej w drodze decyzji administracyjnej, co następuje w toku postępowania administracyjnego, natomiast obowiązek jest efektem dokonanej konkretyzacji.
Posiadanie interesu prawnego w konkretnym postępowaniu administracyjnym wymaga, aby interes ten był: osobisty, własny, indywidualny, konkretny, aktualny i dający się obiektywnie stwierdzić. Nie może zatem być uzasadniony zdarzeniami i okolicznościami przewidywanymi i niepewnymi, które wystąpią, lub mogą wystąpić w przyszłości ( Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 27 czerwca 2019 r. , sygn. akt: II SA/Bk 246/19 .
Interes prawny uprawniający do wszczęcia postępowania i bycia w nim stroną musi zatem znajdować oparcie – jak wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny – w przepisach prawa materialnego powszechnie obowiązującego. Nie wystarczy przy tym wewnętrzne przekonanie danego podmiotu w tym zakresie, które zwykle wiąże się z interesem faktycznym a nie prawnym.
Skoro zaś art. 28 k.p.a. nie stanowi samoistnej normy prawnej dla wywodzenia przymiotu strony postępowania, to ustalenie interesu prawnego może nastąpić jedynie w związku z konkretną normą prawa materialnego (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 maja 2019 r. , sygn. akt: I OSK 1745/17 ). Przy tym nie chodzi w istocie o jakąkolwiek normę prawa materialnego, a co do zasady, o normę prawa administracyjnego. Jak wskazują bowiem sądy, nie ma bowiem uzasadnienia dla wyprowadzenia interesu prawnego z odrębnego rodzaju regulacji prawnej, która nie pozostaje w związku z normą materialnego prawa administracyjnego regulującą treść działania organu administracji publicznej w sprawie będącej przedmiotem postępowania ( Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 stycznia 2019 r. , sygn. akt: II OSK 557/17 ).
Rzecz w tym, że jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie, pojęcie interesu prawnego, od którego uzależnione jest pojęcie strony postępowania, wskazanej w art. 28 k.p.a., mimo braku określenia jego istoty w samym przepisie, kojarzone jest jednoznacznie z wyraźnym przepisem prawa, który może stanowić jego podstawę. Co do zasady jest to przepis prawa materialnego, głównie ale nie wyłącznie prawa administracyjnego, chociaż nie jest wykluczone oparcie interesu prawnego także na przepisie proceduralnym, powiązanym wyraźnie z przedmiotem postępowania. Sama kategoria interesu prawnego natomiast winna się cechować jego indywidualnością, konkretnością, aktualnością oraz bezpośredniością. Brak podstaw do wiązania interesu danego podmiotu z przepisem prawa materialnego oznacza możliwość przypisania temu podmiotowi jedynie interesu faktycznego, co z kolei nie czyni tego podmiotu stroną postępowania. Interes prawny powinien wynikać z konkretnej i zindywidualizowanej normy prawa materialnego wpływającej na sytuację prawną strony postępowania. Interes prawny musi charakteryzować się tym, że jest indywidualny, konkretny, istniejący obiektywnie i potwierdzony okolicznościami faktycznymi, które stanowią podstawę zastosowania przepisu prawa materialnego. Przy tym, o tym, czy jest się stroną danego postępowania administracyjnego, nie decyduje sama wola, czy też subiektywne przekonanie danego podmiotu, ale okoliczność, czy istnieje przepis prawa materialnego pozwalający zakwalifikować interes danego podmiotu jako interes prawny. Kwestia posiadania interesu prawnego, który warunkuje występowanie w danym postępowaniu w charakterze strony, uzależniona jest od okoliczności konkretnej sprawy oraz przepisów znajdujących do niej zastosowanie ( Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 13 czerwca 2019 r., sygn. akt: II SA/Lu 216/19 ).
Adw. Karol Piotrowski
