Jeśli małżonkowie (lub jeden z małżonków) wystąpią z pozwem o rozwód z powodu trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego i nie będą domagać się orzekania o winie, sąd w wyroku rozwodowym nie ma obowiązku wskazywać, czy i kto z nich odpowiada za zakończenie związku. Takie rozwiązanie jest zdecydowanie łatwiejsze i szybsze, stąd też decyduje się na nie wiele małżeństw, nawet jeśli w rzeczywistości są ze sobą skonfliktowani.
Sprawy rozwodowe z orzeczeniem o winie zwykle trwają dłużej i bywają trudniejsze, niemniej w niektórych przypadkach decyzja o wyborze tej opcji jest całkowicie uzasadniona. Sąd może orzec, że winę ponosi jeden z małżonków, oboje lub żadne z nich. Jednocześnie przypisanie małżonkowi winy za spowodowanie rozkładu pożycia wymaga zgromadzenia jednoznacznych dowodów i ustalenia na ich podstawie, że rzeczywiście doszło do naruszenia obowiązku małżeńskiego na skutek umyślnego lub nieumyślnego działania.
Co należy rozumieć przez pojęcie „wina”?
Tak naprawdę wyjaśnienia pojęcia „winy” nie znajdziemy w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W przypadku spraw rozwodowych „wina” definiowana jest zgodnie z obowiązującymi normami w prawie cywilnym. Pojęcie to zostało również wyjaśnione w doktrynie i orzecznictwie sądów. „Winą” określane jest działanie (lub zaniechanie działań) będące wyrazem woli jednego z małżonków i naruszające obowiązki wynikające z przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego. W konsekwencji takie działanie (lub zaniechanie) stało się przyczyną zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.
Trzeba przy tym dodać, że istnienie „winy” za rozkład małżeństwa trzeba nie tylko stwierdzić, ale też udowodnić. Tylko na podstawie dowodów potwierdzających winę małżonka sąd może podjąć ostateczną decyzję. Aby więc sąd orzekł o winie jednego z małżonków, drugi małżonek musi przedstawić niezbite dowody. W praktyce często okazuje się, że trudno takie dowody zgromadzić, często okazują się one niejednoznaczne, co komplikuje sprawy rozwodowe z orzeczeniem o winie.
Kiedy sąd może orzec rozwód z orzeczeniem o winie?
Aby sąd mógł orzec rozwód z orzeczeniem o winie, musi dojść do naruszenia obowiązków małżeńskich sformułowanych w prawie lub wynikających z zasad współżycia społecznego. Jakie to obowiązki? Dotyczą one przede wszystkim wspólnego pożycia małżonków, wzajemnej pomocy, wierności, współdziałania dla dobra rodziny itd.
Orzeczenie o winie może nastąpić z różnych przyczyn, których tak naprawdę jest bardzo wiele. Możemy je jednak podzielić na trzy podstawowe kategorie:
- przyczyny związane ze sferą uczuć: zdrada, poniżanie, porzucenie bez uzasadnionej przyczyny, kłótnie, odmowa współżycia, brak wzajemnej pomocy itp.,
- przyczyny związane ze sferą gospodarczą: odmowa pracy zarobkowej (jedynie w przypadku, gdy małżonek ma taką możliwość), brak współdziałania w prowadzeniu domu i wychowywaniu dzieci, odmowa finansowego wkładu w zaspokajanie potrzeb rodziny itp.,
- przyczyny związane ze sferą fizyczną: przemoc, agresja, groźby, alkoholizm itp.
Istotny jest nie tylko fakt wystąpienia poszczególnych przyczyn rozkładu pożycia, ale również moment, w którym do tego doszło. Przykładowo, jeśli małżonek związał się z osobą trzecią dopiero po trwałym i zupełnym rozkładzie pożycia małżeńskiego, może nie być podstaw do tego, aby sąd orzekł rozwód wyłącznie z jego winy.
Kiedy i dlaczego warto starać się o rozwód z orzeczeniem o winie?
Jak już wspomnieliśmy na wstępie, sprawy rozwodowe z orzeczeniem o winie zwykle trwają dłużej, niekiedy bywają też dość skomplikowane. Jeśli jednak wina małżonka jest do udowodnienia i istnieje szansa na satysfakcjonujący wyrok, poszkodowany małżonek może liczyć na korzystne rozwiązanie prawne.
Najczęściej sprawy tego rodzaju dotyczą opieki nad dziećmi. W przypadku orzeczenia o winie, po rozwodzie dzieci bardzo często zostają z poszkodowanym małżonkiem, jeśli konflikt dotyczył nieletnich.
Niebagatelne znaczenie mają kwestie finansowe oraz podział majątku. Po pierwsze, niewinny małżonek ma prawo ubiegania się o dożywotnie alimenty ze względu na pogorszenie sytuacji materialnej po rozwodzie (i nawet nie musi znajdować się w niedostatku, aby w świetle prawa ubiegać się o takie alimenty). Po drugie, w przypadku stwierdzenia wyłącznej winy jednego małżonka również podział majątku może być przeprowadzony na jego niekorzyść. Po trzecie, winny małżonek może być zobowiązany do uregulowania kosztów postępowania.
Istotne są kwestie związane ze zwycięstwem moralnym, co dla osoby poszkodowanej także ma niemałe znaczenie, szczególnie gdy z powodu działań małżonka czuje się zdradzona, poniżona, oszukana.
