Nazwisko jako sposób identyfikacji osobistej i sposób związania z rodziną. Niewątpliwie dotyczy sfery życia prywatnego i rodzinnego. Nazwisko bowiem, to nazwa rodziny, do której dana osoba należy. W połączeni z imieniem lub imionami stanowi jedno z podstawowych kryteriów umożliwiających identyfikację osoby fizycznej. Co do zasady, pozostaje przy tym niezmienne przez całe życie. Prawo zna jednak sytuacje, gdy nazwisko ulega zmianie, a jedną z nich jest zawarcie związku małżeńskiego.
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, w przypadku zawarcia maleństwa o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Przy czym Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Na co jednak należy zwrócić uwagę, nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów.
Jeżeli natomiast stosowne oświadczenie nie zostanie złożone, wówczas każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko. Stanowi to istotną zmianę bowiem jeszcze stosunkowo niedawno, w razie braku złożenia stosownego oświadczenia żona przyjmowała nazwisko męża.
Rozwód jest kolejną sytuacją, w wyniku której nazwisko może ulec zmianie. W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może bowiem przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa musi być złożone osobiście. Przy czym warto pamiętać, że żaden inny organ, poza wskazanym w kodeksie kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem, nie jest uprawniony do przyjęcia przedmiotowego oświadczenia. W szczególności Sąd nie może zamieścić takiego orzeczenia w samym wyroku rozwodowym.
Ciekawostką pozostaje natomiast, że były małżonek nie może domagać się zakazania używania wspólnego nazwiska małżonkowi rozwiedzionemu. Jak się okazuje ktoś, kiedyś podjął już prawne próby uniemożliwienia dotychczasowemu współmałżonkowi korzystania ze wspólnego nazwiska po rozwodzie, a sprawa oparła się aż o Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 2 lutego 1978 r. sygn. akt: IV CZ 11/78 wskazał zaś, że: „Były mąż nie może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo, jako że kodeks rodzinny i opiekuńczy takiej możliwości nie przewiduje.”
Adw. Karol Piotrowski
