Nie od dzisiaj wiadomo, że im lepiej wykwalifikowany pracownik, tym większa jest jego wartość dla pracodawcy. Podnoszenie kwalifikacji leży też w interesie samego pracownika, który zdobywając nowe umiejętności lub też poszerzając już posiadane, zapewnia sobie lepsze warunki pracy i możliwość znalezienia lepszego zatrudnienia.
Tyle teoria. Praktyka wskazuje bowiem, że podnoszenie kwalifikacji zawodowych – niestety – nie zawsze idzie w parze z możliwością znalezienia satysfakcjonującej pracy – a szkoda.
Z drugiej jednak strony, dobrzy pracodawcy chętnie inwestują w swoich pracowników. Nie jest to jednak inwestycja bezinteresowna. Wiadomo bowiem, że skoro określonego rodzaju środki zostały przeznaczone przez pracodawcę na podniesienie kwalifikacji pracownika to po to, aby lepiej pracował u tego, a nie u innego pracodawcy.
Czy zatem jest możliwość zabezpieczenia się przed tym, aby wykształcony przez pracodawcę pracownik, już po podniesieniu swoich kwalifikacji nie odszedł do innego pracodawcy? Odpowiedź nie jest jednoznaczna.
Oczywiście, uwzględniając zasady i ograniczenia związane z rozwiązywaniem stosunku pracy wynikające z przepisów Kodeksu pracy, nie można nikomu zabronić zwolnienia się. Można natomiast pracownika – którego wyszkolono – zniechęcić do tego rodzaju działania np. poprzez zastrzeżenie konieczności zwrotu kosztów, jakie pracodawca poniósł w związku ze skierowaniem go na szkolenie. Umowa tego rodzaju musi jednak zostać zawarta na piśmie i musi określać wzajemne prawa i obowiązki stron – pracownika i pracodawcy. Co ważne, zasady zwrotu kosztów poniesionych w związku z doszkalaniem pracownika nie są w pełni swobodne. Nie mogą one bowiem być mniej korzystne dla pracownika niż te, które wynikają z przepisów Kodeksu pracy.
Tak też, w zakresie przypadków, w razie wystąpienia których Kodeks przewiduje obowiązek zwrotu kosztów szkoleń, wskazuje się na pracownika:
który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata, który w okresie wskazanym w umowie rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn związanych z mobbingiem, który w okresie wskazanym w umowie rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 Kodeksu pracy ( m.in. z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków przez pracodawcę) lub przyczyn związanych z mobbingiem, mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach.
Co jednak ważne. Pracownik zawsze zobowiązany jest do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, jedynie w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.
W kontekście umów dotyczących zwrotu kosztów szkolenia pracownika, warto zwrócić wreszcie uwagę na wyrok, który wydawać by się mogło, dotyczy kwestii oczywistej. A jednak. Fakt jego wydania wskazuje, że ktoś wpadł na pomysł egzekwowania od pracownika kosztów, których w rzeczywistości nie poniósł, co oczywiście jest niezgodne z prawem. Sąd Apelacyjny w Gdańsku, w wyroku z dnia 13 grudnia 2017 r., sygn. akt: III APa 19/17 wskazał bowiem, że jeżeli w Kodeksie pracy mowa jest o obowiązku zwrotu przez pracownika kosztów poniesionych przez pracodawcę, to zapis umowny nie może nakładać na pracownika obowiązku zwrotu kosztów, które w rzeczywistości nie zostały przez pracodawcę poniesione, a jedynie ustalono ich wysokość w umowie.
