Darowizna, a podział majątku wspólnego

Podział majątku wspólnego małżonków zwykle budzi – co naturalne – silne emocje śród stron postępowania. Kością niezgody w tej sytuacji może stać się wiele ze składników dotychczas wspólnego majątku.  Zwykle też spór dotyczyć będzie darowizn, dokonywanych na rzecz małżonków, lub co częściej – tylko jednego z nich. Komu i czy w ogóle należy się po podziale majątku przedmiot darowizny lub jego część? Czy dokonana darowizna w ogóle podlega podziałowi?

Na czyją rzecz dokonano darowizny ?

Dokonując darowizny na rzecz osoby pozostającej w związku małżeńskim darczyńca musi pamiętać o tym, że darowizna taka – jeżeli w samej umowie darowizny nie postanowiono inaczej – będzie w całości wchodziła do majątku osobistego obdarowanego.

Sprawa wydaje się jasna, gdy umowa darowizny została sporządzona. Brak zapisu o wejściu składniku darowizny do majątku wspólnego skutkować będzie przyjęciem, że wszedł on tylko do majątku osobistego. I na odwrót. Uczynienie przez darczyńcę zastrzeże, że przedmiot darowizny wejdzie  w skład majątku wspólnego małżonków, skutkować będzie w konsekwencji uznaniem darowizny za uczyniona do majątku wspólnego. Zdarza się jednak – wcale nie rzadko – że stosowna umowa  formie pisemnej, czy też szczególnej, w ogóle nie została uczyniona. Co wówczas? Wiele zależy od okoliczności dokonania darowizny czy osoby darczyńcy – tutaj w grę wchodzi kwestia wykazania, jaki był zamiar darczyńcy.

Najczęstszym przypadkiem darowizn na rzecz małżonków, będą jednak darowizny czynione przez osoby najbliższe – rodziców lub dziadków. Tu można już dostrzec pewną konsekwencję w zakresie stanowisk sądów.

Darowizna od rodziców i dziadków.

W postępowaniach o podział majątku wspólnego często przyjmuje się, z odniesieniem do polskich zwyczajów kulturowych, że celem darczyńców wspomagających dziecko pozostające w związku małżeńskim jest wspomożenie obydwojga osób tworzących podstawową komórkę społeczną – rodzinę. Nie mniej, jak ostatnio przypominał Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z 12 lutego 2020 r.  , założenie to, skądinąd słuszne, musi niekiedy ustąpić w zetknięciu z konkretnymi dowodami, w szczególności dokumentami prywatnymi pochodzącymi od darczyńcy.

Tym samym, wykazanie w toku postępowania działowego, iż dany przedmiot majątkowy został darowany na rzecz jednego z małżonków, jest wystarczające do ustalenia, że przedmiot ten wszedł do jego majątku osobistego i jemu tylko się należy. W takiej sytuacji jednak, jeżeli jest to okoliczność kwestionowania,  na drugim współmałżonku spoczywa ciężar wykazania okoliczności przeciwnej, a mianowicie, że przedmiot ten  wszedł jednak do majątku wspólnego, dlatego, że wolą darczyńców było obdarowanie obojga małżonków.

Przekazanie gospodarstwa rolnego.

Te same zasady dotyczyć będą  – o czym przesądził Sad Najwyższy – umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy. Do umowy takiej  należy bowiem stosować w drodze analogii przepisy kodeksu cywilnego i innych ustaw o umowie darowizny.

Gospodarstwo rolne, którego własność przeszła na następcę rolnika, pozostającego w związku małżeńskim i ustroju wspólności majątkowej, w wyniku zawarcia umowy przekazania gospodarstwa rolnego pomiędzy nim a przekazującym, wchodzi tym samym do jego majątku odrębnego. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2008 r., sygn. akt: II CSK 647/07).

Adw. Karol Piotrowski