Jak wiadomo upływ czasu jest nieuchronny. Ma wpływ nie tylko na nasze codzienne życie, ale i na stosunki prawne przez nas zawierane. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają bowiem przedawnieniu. Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Innymi słowy, po określonym czasie, przysługujące nam roszczenie wprawdzie dalej istnieje, jednak ten kto był zobowiązany do jego spełnienia może skutecznie odmówić jego spełnienia. Bieg terminu przedawnienia roszczeń rozpoczyna się zaś w momentem wymagalności roszczenia i biegnie nieubłaganie, tak jak czas , który stanowi miarę upływu terminu.
Nie wszyscy jednak pamiętają, że nasz system prawa posiada pewnego rodzaju mechanizm, który wstrzymuje skutki związane z upływem czasu, a w rezultacie można powiedzieć, że… wstrzymuje czas. W pewnych, precyzyjnie określonych przepisami prawa sytuacjach, bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulegnie zawieszeniu. Na marginesie zaznaczyć należy, je jest to odmienna sytuacja od przerwania biegu terminu przedawnienia. Polski kodeks cywilny zna cztery, tego rodzaju sytuacje.
Tak też bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulegnie zawieszeniu:
– co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
– co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
– co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
– co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.
Praktycznie każda z wyżej skazanych sytuacji, związana jest z występowaniem faktycznej niemożnością dochodzenia swoich praw przez osoby, którym określonego rodzaju roszczenia przysługują. Logicznym jest bowiem, że dziecko pozostające pod władzą rodzicielską rodzica nie będzie mogło w sposób faktyczny, skutecznie dochodzić swoich roszczeń od rodzica, tak samo jak osoba pozostająca pod kuratelą czy opieką nie będzie mogła tego zrobić względem kuratora, czy opiekuna.
Podobnie rzecz ma się w przypadku wystąpienia siły wyższej powodującej niemożność dochodzenia roszczenia przed sądem czy organem. Jak przy tym wyjaśnił Sąd Najwyższy w kontekście przedmiotowej okoliczności, o stanie równym zawieszeniu wymiaru sprawiedliwości można mówić wówczas, gdy warunki ustrojowe i stan prawny nie tylko czynił niemożliwym dochodzenie roszczenia ze względu na niedostępność środków prawnych, ale również wówczas, gdy ze względu na powszechną praktykę stosowania obowiązujących przepisów nie było realnych szans uzyskania korzystnego dla uprawnionego rozstrzygnięcia ( Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2017 r. sygn. akt: III CSK 221/16) Dodać jednak należy, że pogląd ten może budzić poważne wątpliwości, bowiem jego akceptacja oznacza, że poważna zmiana linii orzeczniczej – co niekiedy ma miejsce, a zauważalna jest po stosunkowo długim okresie czasu – skutkowałaby tym, że dawno przedawnione roszczenia uznane musiałyby być za nie przedawnione, wprowadzając permanentny element niepewności obrotu prawnego.
Ciekawostką pozostaje natomiast przesłanka w postaci trwania wierzyciela w związku małżeńskim z dłużnikiem zatem sytuacji, w których roszczeni przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu . Wbrew pozorom uzasadnieniem, w tym przypadku, nie jest faktyczna niemożliwość dochodzenia swoich roszczeń – ta bowiem występuje. Wszak małżonkowie są osobami dorosłymi, przynajmniej teoretycznie, wolnymi w podejmowaniu dotyczących siebie decyzji. Wskazanym przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu ratio legis tej regulacji jest coś zupełnie innego. Mianowicie jest nim ochrona… trwałości małżeństwa. Jak wskazał Sąd, procesy majątkowe między małżonkami na pewno nie służą bowiem dobrym stosunkom małżeńskim. ( Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 marca 2018 r. sygn.. akt: I ACa 1004/17). Z poglądem tym zresztą nie sposób się nie zgodzić.
Pamiętać natomiast należy, że zawieszenie biegu przedawnienia dotyczy wszystkich roszczeń majątkowych małżonków, ma charakter dwustronny (dotyczy roszczeń każdego z małżonków) i dotyczy okresu trwania małżeństwa. Zawieszenie dotyczy również okresu faktycznej i prawnej separacji małżonków.
Adwokat Karol Piotrowski
Kancelaria Adwokacka Lublin Adwokaci Piotrowscy
